Zespół Sinding-Larsen-Johannson (SLJS): Przyczyny, objawy i leczenie
Zespół Sinding-Larsen-Johannson (SLJS) to rodzaj osteochondrozy, który występuje u młodzieży, głównie płci męskiej, w wieku od 10 do 14 lat. Charakteryzuje się bólem w okolicy dystalnego bieguna rzepki oraz fragmentacją dolnej części rzepki widoczną w badaniach radiologicznych.
Stan ten jest wynikiem przeciążeń i mikrourazów związanych z powtarzalnymi skurczami mięśnia czworogłowego uda, co prowadzi do uszkodzenia części kostno-ścięgnistej rzepki. SLJS jest histologicznie zbliżony do choroby Osgooda-Schlattera (OSD), ale dotyczy innego obszaru anatomicznego.
Epidemiologia
- Wiek: Najczęściej diagnozowany u chłopców w okresie dojrzewania, w wieku od 10 do 14 lat.
- Płeć: Przeważająca część przypadków występuje u chłopców.
- Aktywność fizyczna: Zespół najczęściej dotyka młodzież zaangażowaną w sporty wymagające skakania, biegania lub nagłych zmian kierunku, takie jak piłka nożna, koszykówka czy lekkoatletyka.
Przyczyny i mechanizm powstawania SLJ
SLJS jest wynikiem powtarzających się przeciążeń na połączeniu ścięgna rzepki z dystalnym biegunem rzepki. Powtarzające się skurcze mięśnia czworogłowego uda wywierają nadmierny nacisk na kostno-ścięgnistą strukturę, prowadząc do:
- Mikrourazów w obrębie dolnego bieguna rzepki.
- Fragmentacji kostnej, widocznej na zdjęciach rentgenowskich.
- Zapalenia i bólu wynikających z podrażnienia lokalnych tkanek.
Objawy
Typowe objawy:
- Ból zlokalizowany w wierzchołku rzepki, nasilający się przy aktywnościach obciążających kolano (np. skakanie, bieganie, kucanie).
- Tkliwość i obrzęk w dolnej części rzepki.
- Ograniczenie zakresu ruchu (ROM) stawu kolanowego, szczególnie w zaawansowanych przypadkach.
- Zanik mięśnia czworogłowego uda w przypadku przewlekłego bólu i nieaktywności.
- U niektórych pacjentów ból pojawia się nagle po intensywnym wysiłku, takim jak sprint lub skok.
Charakterystyka bólu:
- Początek: Ból może rozwijać się stopniowo lub nagle.
- Czynności wyzwalające: Aktywności wymagające silnego napięcia mięśnia czworogłowego uda, takie jak skakanie, sprint, nagłe zatrzymania i zmiany kierunku.
- Częstość: Zespół może występować obustronnie, dlatego warto zbadać oba kolana.
Badanie fizykalne
- Palpacja:
- Tkliwość i bolesność w obrębie dolnego bieguna rzepki.
- Możliwe obrzęk i zaczerwienienie w ostrych przypadkach.
- Zakres ruchu (ROM):
- Ograniczone zgięcie i wyprost kolana z powodu bólu.
- Nasilenie bólu podczas wymuszonego skurczu mięśnia czworogłowego uda.
- Zanik mięśni:
- Zmniejszenie masy mięśniowej uda w przypadku przewlekłego bólu.
- Dodatkowe objawy:
- Retrakcja mięśnia prostego uda, prowadząca do zwiększenia dystansu między piętą a pośladkiem podczas biernego zginania kolana.
Diagnostyka różnicowa
SLJS należy różnicować z innymi schorzeniami powodującymi ból w okolicy kolana:
- Złamanie rękawa rzepki: Nagły ból i przemieszczenie fragmentu kostnego widoczne w badaniu obrazowym.
- Osteochondritis dissecans (OCD): Ból i obrzęk związane z uszkodzeniem chrząstki stawowej.
- Tendinopatia rzepki („kolano skoczka”): Ból proksymalnego przyczepu ścięgna rzepki nasilający się podczas prostowania kolana.
- Choroba Osgooda-Schlattera (OSD): Ból i tkliwość w okolicy guzowatości piszczeli.
Diagnostyka obrazowa
- RTG kolana:
- W późniejszych stadiach może uwidocznić fragmentację dolnego bieguna rzepki.
- Możliwe zwapnienia w obrębie ścięgna rzepki.
- Ultrasonografia (USG):
- Pogrubienie i heterogeniczność ścięgna rzepki.
- Wykrycie fragmentów kostnych i zapalenia w obrębie rzepki.
- Rezonans magnetyczny (MRI):
- Najdokładniejsze narzędzie obrazowania w celu oceny tkanek miękkich, fragmentów kostnych i obszarów zapalnych.
- Uwidacznia zmiany w ścięgnie rzepki oraz sąsiedniej poduszce tłuszczowej Hoffy.
Leczenie
Leczenie zachowawcze:
- Modyfikacja aktywności:
- Ograniczenie aktywności sportowej na 1–2 miesiące (szczególnie skakania, biegania, piłki nożnej).
- Zalecane zamienniki: pływanie lub jazda na rowerze.
- Farmakoterapia:
- Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) w celu zmniejszenia bólu i zapalenia.
- Środki przeciwbólowe przy intensywnym bólu.
- Rehabilitacja:
- Ćwiczenia rozciągające mięśnie czworogłowe uda i ścięgna podkolanowe.
- Ćwiczenia wzmacniające, w tym ekscentryczne, mające na celu poprawę funkcji mięśnia czworogłowego uda.
- Korekcja biomechaniki i poprawa wzorców ruchowych.
- Zastosowanie ortez lub pasków podtrzymujących rzepkę w celu redukcji obciążenia ścięgna rzepki.
Terapie fizykalne:
- Krioterapia (okłady z lodu) w ostrych fazach.
- Terapia ultradźwiękami i jonoforeza z kortykosteroidami w celu redukcji bólu.
Leczenie inwazyjne:
- Zastrzyki:
- Kortykosteroidy lub osocze bogatopłytkowe (PRP) w przypadku braku poprawy po leczeniu zachowawczym.
- Chirurgia:
- Wskazana w przypadkach opornych na leczenie zachowawcze.
- Zabieg obejmuje usunięcie luźnych fragmentów kostnych i wygładzenie powierzchni rzepki.
Rokowanie
- Większość przypadków SLJS ustępuje przy odpowiednim leczeniu zachowawczym w ciągu 6–12 miesięcy.
- Powrót do pełnej aktywności sportowej jest możliwy po ustąpieniu bólu i odzyskaniu siły mięśniowej.
- Przewlekłe przypadki wymagają dłuższej rehabilitacji, ale komplikacje są rzadkie.
