Chrząstka stawowa to tkanka składająca się z wody (65%-80%), różnego rodzaju białek i kolagenu. Jest twarda, ale elastyczna. Człowiek z wiekiem traci efektywność nawadniania tkanek ciała co odbija się także na tkance chrząstki. Chrząstka nie jest unaczyniona, ani też unerwiona- odżywia się natomiast z płynu stawowego, dlatego tak ważna jest jego dystrybucja w stawie (stąd tak ważny jest ruch stawu).
Typy chrząstki.
Wyróżniamy 3 typy chrząstki:
- Szklista – znajduje się w stawach, przegrodzie nosowej i tchawicy.
- Sprężysta – zawiera włókna elastyczne co wpływa na jej możliwości odkształcania. Znajduje się na przykład w uchu.
- Włóknista – występuje w łąkotkach.
Występująca w stawach chrząstka szklista pokrywa powierzchnię kości wyścielając ją kilkumilimetrową warstwą. Jej obecność umożliwia poruszanie się kości względem siebie, a także amortyzuje wstrząsy.
Uszkodzenie chrząstki.
Chrząstka stawowa nie posiada unaczynienia, dlatego też jej uszkodzenie, lub degeneracja bywa dużym problemem doprowadzając niekiedy do powstawania zwyrodnień stawowych.
Do przyczyn uszkodzenia chrząstki zaliczyć można bezpośredni uraz– wtedy to siły działające na staw powodując duży nacisk doprowadzając do uszkodzenia. Niestabilność stawu powoduje nieprawidłowe ustawienie elementów kostnych względem siebie, a co za tym idzie nieprawidłowe „ścieranie się” chrząstki. Do nadmiernego ścierania dochodzi także w przypadku nieprawidłowo ustawionego stawu pochodzącego z wady postawy- na przykład kolano koślawe. Kolejną przyczyną mogą być przeciążenia– występujące na przykład w zawodowym sporcie. Długie unieruchomienie – ponieważ chrząstka odżywia się pod wpływem obciążania stawu. Iniekcje dostawowe sterydów „blokady” powodują nieodwracalne zwłóknienie chrząstki. Wymienić należy także choroby ogólnoustrojowe takie jak: RZS, czy dna moczanowa.
Uszkodzenie chrząstki – objawy.
Niezależnie od tego czy do uszkodzenia chrząstki dochodzi poprzez długotrwałe zbyt duże obciążenia, czy w wyniku jednego silnego urazu ubytek chrząstki powoduje ból, sztywność, ograniczenie ruchomości w stawie i utratę funkcji nogi. Przy całkowitym uszkodzeniu chrząstki elementy kostne nie posiadają amortyzacji, ocierają o siebie co w konsekwencji doprowadza do choroby zwyrodnieniowej stawu. W miejscach styku kości organizm wytwarza osteofity – czyli narośla kostne, co jeszcze bardziej pogłębia ból.
Stan chrząstki ocenia się przy pomocy skali Outerbridge’a
- 0 – chrząstka prawidłowa
- I stopień –zmiękczenie (obrzęk),
- II stopień – pęknięcia i fragmentacja niepełnej grubości (szczeliny <1,25 mm),
- III stopień – pęknięcia pełnej grubości (szczeliny >1,25 mm) sięgające do kości podchrzęstnej bez odsłonięcia kości,
- IV stopień – ubytki odsłaniające kość podchrzęstną.
Uszkodzenia chrząstki I i II stopnia leczone są zachowawczo- to jest fizjoterapią. Natomiast przy uszkodzeniach III i IV typu najczęściej wymagana jest operacja.
Regeneracja chrząstki stawowej kolana- metody.
Metoda mikrozłamań. W metodzie tej wykonuje się niewielkie nawiercenia w kości. „Wylewanie” się szpiku kostnego na powierzchnię kości powoduje utworzenie nowej tkanki chrzęstnej wypełniającej ubytki. Tworząca się chrząstka ma nieco inną budowę niż pierwotna tkanka szklista dlatego też jest mniej elastyczna i mniej wytrzymała, dlatego też po kilku latach może dojść do ponownego zniszczenia chrząstki i powrotu bólu.
Chondrogeneza indukowana (AMIC). Po wykonaniu na kości mikrozłamań (opisanych wyżej) nakładana jest specjalna membrana która ma za zadanie lepiej zorganizować skrzep zamieniający się w tkankę chrzęstną.
Autologiczny przeszczep chondrocytów (ACI). Ta metoda przebiega dwuetapowo. W pierwszym etapie pobierana jest od pacjenta chrząstka stawowa i krew, która służy do hodowli chondrocytów. Następnie wykonuje się drugi zabieg w którym wszczepia się wyhodowane chondrocyty w miejsca ubytku chrząstki w stawie.
Regeneracja chrząstki kolana – rehabilitacja.
Zasadniczo protokół rehabilitacyjny może różnić się w zależności od wybranej metody leczenia jak i od miejsca regeneracji (czy są to kłykcie, czy rzepka?). Dodatkowo zakres działań, jak i zakazy mogą różnić się w zależności od urazów towarzyszących, czy czynników osobniczych. Z wyżej wymienionego powodu nie powinieneś kopiować przedstawionego protokołu, a swoją rehabilitację powinieneś uzgodnić z lakarzem i fizjoterapeutą.
Faza I (0-8 tydzień).
W zależności od miejsca zabiegu częściowe obciążanie operowanej nogi możliwe jest już nawet w 3-4 tygodniu po zabiegu. Zakres zgięcia także zależy od miejsca i będzie wynosił w granicach 35-40* – z biegiem czasu zwiększając zakres zgodnie z wytycznymi. Na początku stosowane są ćwiczenia bierne (bez aktywnego udziału pacjenta) najczęściej w postaci szyny CPM uruchamianej nawet na 6-8 godzin dziennie. Początkowo wykonuj ćwiczenia izometryczne na przykład z piłką. Dopiero w drugiej części tej fazy możesz zacząć wykonywać delikatne ćwiczenia czynne polegające np. na ćwiczeniu zgięcia i wyprostu w stawie kolanowym. Gdy będziesz gotowy możesz przejść do ćwiczeń typu SLR – czyli unoszenia wyprostowanej nogi, we wszystkich czterech kierunkach. Możliwe jest zastosowanie elektrostymulacji. Pamiętaj również o delikatnym rozciąganiu mięśni. W tym czasie powinieneś także pracować z fizjoterapeutą Udzieli Ci on instruktarzu odnośnie prawidłowego chodzenia o kulach oraz pozycji nogi w spoczynku aby nie doszło do przykurczu z biodrze i kolanie. Terapeuta stosując metody manualne może zmniejszyć opuchliznę i ból. Będzie mobilizował tkanki miękkie aby nie zesztywniały i nie przykurczyły się.
Faza II (9-12 tydzień).
Kontynuuj aktywne ćwiczenia kończyny operowanej zwiększając delikatnie obciążenia zgodnie z zaleceniami lekarza. Dobrym rozwiązaniem może być rotor lub rowerek z małym oporem. W tym okresie można już obciążać nogę więc włącz trening chodu. Wykonuj także ćwiczenia czucia głębokiego. Wraz z fizjoterapeutą będziecie pracować nad przywróceniem prawidłowych wzorców ruchowych, prawidłową postawą i cyklem chodu. Poprzez ćwiczenia będziecie przywracać prawidłowe zakresy ruchu w stawie.
Faza III (13-20 tydzień).
W tym okresie powinieneś już prawidłowo chodzić, dlatego też powoli rozpoczynaj ćwiczenia typu podskoki, a także delikatne bieganie. Ćwiczenia kończyn dolnych wykonuj dłużej i utrudniaj je adekwatnie do stanu zdrowia.
Faza IV (21-40 tydzień).
W tym okresie powinieneś już bez problemu wykonywać czynności dnia codziennego. Jest to czas na trening sportowy i dalsze wzmacnianie.
