Tendinopatia więzadła rzepki (PT) – objawy, przyczyny i leczenie
Tendinopatia więzadła rzepki (PT), znana również jako „kolano skoczka”, to jedno z najczęściej diagnozowanych schorzeń w medycynie sportowej. Dotyka przede wszystkim sportowców uprawiających dyscypliny wymagające skoków, takie jak siatkówka, koszykówka czy piłka nożna, jednak może wystąpić także u osób rekreacyjnie uprawiających sport. Choroba ta wpływa na mechanizm wyprostny kolana i charakteryzuje się przewlekłym bólem w przednim przedziale kolana, który często utrudnia codzienne funkcjonowanie oraz aktywność fizyczną.
Przyczyny i mechanizmy rozwoju tendinopatii więzadła rzepki
Główną przyczyną tendinopatii więzadła rzepki jest powtarzalne przeciążanie mechanizmu wyprostnego kolana, co prowadzi do zmian degeneracyjnych (tendinozy) w więzadle. Wbrew popularnym przekonaniom, schorzenie to nie jest zapalne, dlatego określenie „zapalenie więzadła rzepki” (tendinitis) jest niewłaściwe. Powtarzające się mikrourazy i nadmierne obciążenie skutkują osłabieniem struktury więzadła, co prowadzi do bólu i dysfunkcji.
Czynniki ryzyka
Występowanie tendinopatii więzadła rzepki jest związane z wieloma czynnikami wewnętrznymi i zewnętrznymi:
- Czynniki biomechaniczne: osłabienie mięśnia czworogłowego uda, ograniczona elastyczność mięśni czworogłowych i kulszowo-goleniowych, nadmierne napięcie pasma biodrowo-piszczelowego.
- Czynniki antropometryczne: wysoki wskaźnik masy ciała (BMI), różnice w długości kończyn dolnych, płaskostopie.
- Czynniki treningowe: nadmierne obciążenia treningowe, brak odpowiedniej regeneracji, intensywne skoki lub bieganie na twardych nawierzchniach.
- Inne: używanie niewłaściwego obuwia sportowego, nieprawidłowa technika lądowania podczas skoków.
Zarówno płeć, jak i rodzaj nawierzchni nie zostały uznane za istotne czynniki predysponujące do PT.
Objawy tendinopatii więzadła rzepki
Pacjenci z tendinopatią więzadła rzepki zgłaszają:
- Lokalny ból w okolicy dolnego bieguna rzepki, nasilający się podczas aktywności wymagających wyprostu kolana, takich jak skoki, bieganie czy schodzenie po schodach.
- Początkowo ból o charakterze tępym, który pojawia się na początku aktywności i znika w jej trakcie. W miarę postępu schorzenia ból może utrzymywać się także po wysiłku, a nawet w spoczynku.
- Dyskomfort podczas długotrwałego siedzenia z ugiętymi kolanami.
- W przypadkach zaawansowanych: stały ból, który może zakłócać sen.
Objawy rozwijają się stopniowo, co często opóźnia diagnozę i podjęcie leczenia.
Diagnostyka tendinopatii więzadła rzepki
Rozpoznanie opiera się głównie na wywiadzie i badaniu klinicznym. Kluczowym objawem jest tkliwość w miejscu przyczepu więzadła rzepki do dolnego bieguna rzepki. Badanie powinno być przeprowadzone przy kolanie w wyproście lub lekkim zgięciu.
Testy diagnostyczne:
- Test przysiadów na pochyłości: Pacjent wykonuje przysiady na powierzchni nachylonej pod kątem 30 stopni. Ból w okolicy rzepki wskazuje na tendinopatię.
- Zejście jednonóż ze stopnia (step-down test): Ocena siły mięśnia czworogłowego i wytrzymałości więzadła.
- Badanie palpacyjne: Wykonywane w celu zlokalizowania bólu i ocenienia stopnia tkliwości.
Obrazowanie:
- Ultrasonografia (USG): Uwidacznia zmiany degeneracyjne w więzadle, takie jak pogrubienie, zmniejszona echogeniczność i zwapnienia. Jest to szybka, dostępna i niedroga metoda diagnostyczna.
- Rezonans magnetyczny (MRI): Precyzyjnie pokazuje stopień zmian w strukturze więzadła, ale ze względu na wysoki koszt stosowany jest głównie w przypadkach opornych na leczenie.
Leczenie tendinopatii więzadła rzepki
1. Leczenie zachowawcze
Leczenie zachowawcze jest pierwszym krokiem w terapii i obejmuje:
- Modyfikację aktywności: Ograniczenie obciążających ćwiczeń, takich jak skoki czy bieganie, oraz wprowadzenie aktywności nieobciążających kolan, np. pływania.
- Rehabilitację ruchową:
- Ćwiczenia ekscentryczne: Szczególnie skuteczne w leczeniu tendinopatii, ponieważ pomagają wzmocnić jednostkę mięśniowo-ścięgnistą i przyspieszyć regenerację.
- Mobilizacja tkanek miękkich: Masaż poprzeczny więzadła oraz techniki rozluźniania mięśni czworogłowych i łydek.
- Rozciąganie: Mięśni czworogłowych, grupy kulszowo-goleniowej oraz pasma biodrowo-piszczelowego.
- Elektrofizykoterapia:
- Laseroterapia i ultradźwięki wspomagają produkcję kolagenu i regenerację ścięgien.
- Elektrostymulacja w celu poprawy siły mięśniowej.
2. Farmakoterapia
- Stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) może pomóc w zmniejszeniu bólu, choć należy pamiętać, że tendinopatia ma charakter degeneracyjny, a nie zapalny.
3. Ortezy i wkładki ortopedyczne
Korekcja biomechaniki stopy za pomocą wkładek ortopedycznych może zmniejszyć obciążenie więzadła rzepki. Stosowanie stabilizatorów kolana może wspomóc leczenie w przypadkach zaawansowanych.
Leczenie chirurgiczne
Operacja jest stosowana wyłącznie w przypadkach opornych na leczenie zachowawcze i obejmuje techniki takie jak:
- Wycięcie zdegenerowanej części więzadła.
- Artroskopowe opracowanie dolnego bieguna rzepki.
- Przezskórne nakłucia w celu stymulacji regeneracji ścięgna.
Po operacji powrót do pełnej sprawności może trwać od 6 do 12 miesięcy, a wskaźnik sukcesu wynosi 75–85%.
Podsumowanie
Tendinopatia więzadła rzepki to przewlekła choroba przeciążeniowa, która może znacząco wpłynąć na jakość życia i aktywność fizyczną. Wczesna diagnoza i odpowiednie leczenie zachowawcze, w tym rehabilitacja i modyfikacja obciążeń, są kluczowe w terapii. Operacja powinna być traktowana jako ostateczność w przypadkach przewlekłych.
Jeśli odczuwasz ból w przedniej części kolana, nie ignoruj objawów – skonsultuj się z fizjoterapeutą lub lekarzem specjalistą, który dobierze odpowiednią terapię.
