Staw biodrowy jest jednym z najbardziej obciążonych stawów w ciele, jedynie drugorzędnym w stosunku do stawu kolanowego i to prawdopodobnie dlatego bardzo często występują w nim zmiany zwyrodnieniowe. Choroba zwyrodnieniowa rozwija się w wyniku pogorszenia jakości i grubości chrząstki stawowej, której to zadaniem jest poprawa ślizgu powierzchni stawowych, pochłanianie i przenoszenie obciążeń oraz amortyzowanie dużych sił. Nieleczona choroba zwyrodnieniowa doprowadza do sytuacji w której okoliczne tkanki także ulegają uszkodzeniu: kości, torebka stawowa, więzadła i ścięgna. Częstym skutkiem jest ból, sztywność i ograniczenie pewnych funkcji stawu.
Wyróżniamy chorobę zwyrodnieniową:
- pierwotną, o nieznanej przyczynie; częstość jej występowania zwiększa się z wiekiem
- wtórną, wywołaną konkretną przyczyną, np. urazem, zakażeniem, innymi chorobami stawów (np. RZS, nagromadzeniem złogów wapnia w chrząstce stawowej), wrodzonymi zaburzeniami budowy oraz innymi chorobami (np. cukrzycą, nadczynnością przytarczyc).
- Inne, dysplazja panewkowa, konflikt udowo-panewkowy
Choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego dotyka 7-25% osób w wieku powyżej 55 lat, a starzenie się i czynniki genetyczne są ważnymi elementami predysponującymi.
Choroba zwyrodnieniowa – czynniki ryzyka
Czynniki które zwiększają ryzyko choroby zwyrodnieniowej (stawu biodrowego) to:
- starszy wiek
- otyłość
- genetyka
- powtarzające się naprężenia i przeciążenia mechaniczne – praca
- sporty o dużym wpływie (np. piłka nożna, piłka ręczna, hokej, zapasy, podnoszenie ciężarów i biegi długodystansowe)
- osłabienie mięśni otaczających staw- zaburzając kooptację powierzchni stawowych
Zwyrodnienie biodra- objawy
Pierwszym i najbardziej charakterystycznym objawem rozwoju choroby zwyrodnieniowej jest ból biodra lub pachwiny promieniujący do uda lub kolana. Ból może nasilać się w nocy, w spoczynku lub przy dużym wysiłku, zmniejszając zakres ruchu i ograniczając dystans chodzenia. Pacjenci zgłaszają także uczucie sztywności w stawie i udzie. Inne objawy obejmują blokowanie, zgrzytanie i niestabilność stawów, zmęczenie i stres psychiczny związany z bólem.
Diagnostyka
Choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego może być zdiagnozowana na podstawie wyników wywiadu i badania fizykalnego. Badanie radiologiczne przedstawia najczęściej:
- zwężenie szpary stawowej,
- osteofity brzeżne,
- stwardnienie podchrzęstne i torbiele kostne.
Choroba zwyrodnieniowa biodra- badanie.
- Wywiad – gdzie boli, kiedy boli, jak boli, historia,
- W badaniu biodra ukierunkowanego na chorobę zwyrodnieniową wykonujemy:
- Pomiar zakresu ruchu w stawie biodrowym- najszybciej zanika odwiedzenie i rotacja, następnie zgięcie, wyprost i przywiedzenie.
- Obserwacja- badanie długości kończyn, badanie chodu, objawu Trendelenburga, postawa, zanik mięśni.
- Badanie palpacyjne punktów referencyjnych jak: krętarz większy, kolce biodrowe, spojenie łonowe, staw krzyżowo-biodrowy, kręgi lędźwiowe itp.
Pięć zmiennych do wykrywania choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego to:
- Ból przy przysiadach,
- Aktywne zgięcie biodra powodujące boczny ból biodra
- Test kwadrantu stawu biodrowego z przywodzeniem powodującym boczny ból biodra lub pachwiny
- Aktywny wyprost biodra powodujący ból
- Pasywny obrót wewnętrzny mniejszy lub równy 25°
Jeśli obecnych jest 3/5 zmiennych, szansa na OA wynosi 68%. Przy 4-5/5 szansa wzrasta do 91%. Zmienne są dodatnie, gdy w testach występuje ból lub ograniczony zakres ruchu.
Leczenie
Postępowanie w chorobie zwyrodnieniowej stawu biodrowego różni się w zależności od ciężkości stanu i etapu na którym znajduje się pacjent. W celu optymalnego leczenia choroby zaleca się połączenie metod farmaceutycznych i niefarmaceutycznych. Fizjoterapia odgrywa ważną rolę w dostosowanych programach ćwiczeń dla pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawu biodrowego.
Leczenie OA obejmuje ćwiczenia, utratę masy ciała (w stosownych przypadkach) oraz edukację uzupełnioną miejscowymi lub doustnymi niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi u osób bez przeciwwskazań.
Dostawowe zastrzyki steroidowe zapewniają krótkotrwałą ulgę w bólu.
Interwencje chirurgiczne: Całkowita alloplastyka stawu biodrowego – to opcja u osób z zaawansowaną chorobą zwyrodnieniową. Innym zabiegiem wykorzystywanym szczególnie u młodszych osób jest osteotomia.
Zdecydowanie zalecamy kontrolę wagi osobom z chorobą zwyrodnieniową stawu biodrowego. W przypadku osób z nadwagą (wskaźnik masy ciała [BMI] ≥25 kg/m2 ) lub otyłych (BMI ≥30 kg/m2 ) zalecana jest minimalna utrata masy ciała wynosząca 5–7,5% masy ciała. Korzystne jest osiągnięcie większej utraty wagi, biorąc pod uwagę, że istnieje związek między ilością utraty wagi a korzyściami objawowymi. Dla większych korzyści odchudzanie powinno być połączone z ćwiczeniami. Dla osób o prawidłowej masie ciała edukacja na temat utrzymania prawidłowej masy ciała jest niezbędna.
Fizjoterapia
Fizjoterapia odgrywa główną rolę w leczeniu pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawu biodrowego. Celem jest poprawa siły, mobilności oraz zwiększenie zakresu ruchu, a także poprawa relacji powierzchni stawowych względem siebie. Wykazano, że specyficzne dla pacjenta programy ćwiczeń zmniejszają ból i poprawiają funkcjonowanie w chorobie zwyrodnieniowej stawu biodrowego.
Terapia ruchowa
Terapia ruchowa jest skutecznym sposobem leczenia choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego. Konkretne ćwiczenia mogą zwiększyć zakres ruchu i elastyczność, a także wzmocnić mięśnie bioder i nóg. Fizjoterapeuci współpracują z pacjentem, aby opracować zindywidualizowany, dostosowany program ćwiczeń, który spełnia potrzeby pacjenta.
Hydroterapia jest skuteczna w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego. Środowisko wodne przez swoją specyfikę z jednej strony rozluźnia tkanki otaczające staw, z drugiej zaś powodują odciążenie samego stawu.
Badanie z 2016 roku obejmujące 210 osób z chorobą zwyrodnieniową stawu biodrowego wykazało, że osoby, które uczestniczyły w 12-tygodniowym programie ćwiczeń, odczuwały mniejszy ból i większą mobilność niż grupy placebo lub grupy bez leczenia.
Arthritis Foundation Exercise Benefits for Hip Osteoarthritis Available from: https://www.arthritis.org/about-arthritis/types/osteoarthritis/articles/hip-oa-exercises.php (last accessed 19.11.2019)
Badanie 6-tygodniowego programu edukacji i ćwiczeń wykazało znaczną i trwałą poprawę w zakresie bólu i niepełnosprawności u pacjentów oczekujących na operację wymiany stawu. Dalsze pozytywne wyniki obejmowały poprawę funkcji, wiedzy i aspektów psychospołecznych. Badania kliniczne sugerują ponadto, że może to opóźnić konieczność operacji całkowitej alloplastyki stawu biodrowego.
Saw MM. The effects of a six-week physiotherapist-led exercise and education intervention in patients with osteoarthritis, awaiting an arthroplasty in the South Africa [dissertation]. Cape Town: University of Cape Town. 2015.
Fizjoterapia prowadzona przez fizjoterapeutę to m.in.
- Terapia manualna stawów – na przykład poprawa ślizgu przedniego głowy kości udowej,
- Rozluźnianie i rozciąganie nadmiernie napiętych tkanek
- Mobilizacja z ruchem w celu poprawy zakresu i jakości ruchu
- Różne formy masażu.
W jaki sposób oceniamy postępy leczenia ?
- Wizualna waga analogowa (VAS)
- Wynik oceny niepełnosprawności stawu biodrowego i choroby zwyrodnieniowej stawów (HOOS)
- Wskaźnik choroby zwyrodnieniowej stawów na uniwersytetach Western Ontario i McMaster (WOMAC)
- Ocena biodra Harrisa
- Ocena bioder Oxford (OHS)
- Test 6-minutowego marszu
