Osoby zjawiające się w gabinecie często mianem barku nazywają po prostu staw ramienny. Trzeba tutaj uściślić: staw ramienny to połączenie głowy kości ramiennej, oraz powierzchni stawowej łopatki, natomiast na bark składa się kilka odrębnych stawów- w tym staw ramienny! Można więc śmiało powiedzieć, że nie ma czegoś takiego jak staw barkowy, a jedynie staw ramienny. Wyżej wymieniony „bark” zbudowany jest z:
- stawu ramiennego,
- stawu podbarkowego- to przestrzeń pomiędzy wyrostkiem barkowym oraz kruczym łopatki a kością ramienną,
- stawu żebrowo-łopatkowego- czyli łopatka ślizgająca się po żebrach,
- stawu barkowo-obojczykowego- połączenie wyrostka barkowego łopatki oraz obojczyka,
- stawu mostkowo-obojczykowego- w którego skład wchodzi mostek i obojczyk.
Znajomość wyżej wymienionych „stawów” oraz struktur ich tworzących jest ważna ze względu na fakt iż w przypadku dolegliwości bólowych problem może pochodzić z każdego wyżej wymienionego miejsca. Należy w takim razie dokładnie przebadać poszczególne elementy budujące ten kompleks.
Kłucie w barku przy unoszeniu ręki do góry. Stawy.
Podczas ruchu kończyną górną do góry (zgięcie, odwodzenie) poszczególne stawy włączają się w konkretnej kolejności. W momencie unoszenia ręki do góry, aż do 60* ruch zachodzi głównie w stawie ramiennym, jest to ułożenie ręki na przykład podczas mycia naczyń, pisania na tablicy, korzystaniu z komputera- jeżeli w tym zakresie odczuwasz ból szukałbym problemu właśnie w tym stawie.
Gdy przekraczamy tą granicę i próbujemy unieść rękę jeszcze wyżej (60-120*) włącza się ruch łopatki- musi ona wykonać obrót na zewnątrz- to ruch gdy trzymamy rękę wysoko myjąc okno, ściągając pajęczynę z sufitu.
Jeżeli ból pojawia się gdy unosimy rękę jeszcze wyżej- tj. próbujemy podrapać się po głowie, czy zapiąć stanik- w ruch wprawiany jest także kręgosłup- a więc ból w tym zakresie może świadczyć o problemach z kręgosłupem i to tam trzeba szukać przyczyny!
Ból barku podczas rzucania. Więzadła.
Staw ramienny wspomagany jest przez więzadła- pasma tkanki łącznej, której wzmacniają jego stabilność. Od przodu przebiega więzadło obrąbkowo ramienne zapobiegając wysunięciu się głowy kości ramiennej do przodu. Do urazu tej struktury dochodzi często w momencie zbyt mocnego zamachu, próby rzutu ciężkim przedmiotem, czy wygięciu ręki do tyłu. Więzadło może być naciągnięte, naderwane, a nawet zerwane.
Mięśniowy ból barku.
Mięśnie wchodzące w skład stawu ramiennego możemy podzielić na 2 grupy:
- mięśnie dociskające kość ramienną do góry (do łopatki),
- mięśnie dociskające kość ramienną do środka.
Niewydolność któregokolwiek z tych mięśni może powodować nieprawidłowe ułożenie kości ramiennej w stawie, przeskakiwanie, trzeszczenie, a także słabość ręki.
Wapniejące zapalenie ścięgien barku.
Bardzo częstą przypadłością powodującą ból w barku jest odkładanie się złogów wapniowych w ścięgnie mięśnia nadgrzebieniowego. Mięsień ten biegnie w dole nadgrzebieniowym łopatki i przyczepia się do guzka większego kości ramiennej- wchodzi w skład tak zwanego „stożka rotatorów”. Złogi wapienne często pojawiają się właśnie w pobliżu przyczepu do guzka kości ramiennej. Choć najczęściej to właśnie ten mięsień ulega patologii, to jednak jego sąsiedzi, czyli mięsień podłopatkowy, podgrzebieniowy także ulegają tego typu problemom.
Główna funkcja mięśnia nadgrzebieniowego to odwodzenie i rotacja zewnętrzna. Pełni on bardzo ważną funkcję dociskając głowę kości ramiennej oraz unosząc ją do góry- a raczej nie dając jej opaść. Ta sytuacja powoduje, że głowa kości ramiennej układa się odpowiednio na powierzchni stawowej łopatki- mówimy o prawidłowej centralizacji głowy kości ramiennej.
Przyczyną powstawania problemu mogą być:
- często powtarzające się ruchy angażujące ten mięsień (odwiedzenie, rotacja zewnętrzna),
- zbyt mocne pociąganie kończyny górnej w dół (noszenie ciężkich przedmiotów w ręce),
- powtarzająca się decentralizacja głowy kości ramiennej (brak stabilności).
Należy wykluczyć:
- uszkodzenie stożka rotatorów,
- zespół zamrożonego barku,
- zapalenie kaletki podnaramiennej,
- schorzenia kręgowe,
- ucisk na nerwy wychodzące z kręgosłupa.
Diagnozowanie.
Aby rozpoznać problem niezbędny jest odpowiedni wywiad w którym dowiemy się między innymi czy problem pojawił się nagle, czy zaczął się dawno temu i powoli narastał. Obserwacja pacjenta oraz ułożenia jego kończyny także dostarcza konkretnych informacji. Badanie zakresu ruchu pokazuje, które struktury są dodatkowo niewydolne. Bardzo ważne jest także określenie napięcia mięśniowego oraz siły wszystkich mięśni okolicy stożka rotatorów aby sprawdzić czy nie ma na nich punktów spustowych oraz czy nie są osłabione. Wsparciem dla naszego badania może być badanie obrazowe: USG, RTG, lub rezonans magnetyczny.
Ból barku – rehabilitacja.
Do leczenia zwapnień w ścięgnie mięśnia nadgrzebieniowego możemy wykorzystać takie zabiegi jak:
- fala uderzeniowa,
- masaż poprzeczny,
- suche igłowanie,
- ćwiczenia.
Co robić z bolącym barkiem ?
W moim gabinecie urazy barku to dosyć częsty problem, rehabilitacja wygląda więc tak:
- Przeprowadzam dokładny wywiad w którym pacjent opisuje swój problem, pokazuje jak wyglądał mechanizm urazu (jeśli taki był), oraz opowiada o wcześniejszych kontuzjach.
- Określam który element (staw) z kompleksu barkowego został podrażniony (staw ramienny, łopatka, obojczyk idt.),
- Określam czy problem jest pochodzenia mięśniowego, np. naciągnięcie, czy może więzadłowego, np. naderwanie, lub innego.
- Wykluczam inne możliwe dolegliwości (bark zamrożony, entezopatia, uszkodzenie splotu ramiennego),
- Posiadając taką wiedzę dostosowuję konkretne metody fizjoterapeutyczne do danego przypadku.
Bibliografia
- Anatomia człowieka tom 1-5, podręcznik dla studentów medycyny i lekarzy. Bochenek A, Reicher M. PZWL, 2016.
- Anatomia funkcjonalna stawów tom 1-3, Kapandji I.A. Edra Urban & Partner, 2014.
- Anatomia funkcjonalna dla fizjoterapeutów, Hochschild J., MedPharm, 2017.
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK482162/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6695331/
