Choroby powodujące ból kręgosłupa to plaga naszych czasów. Problem ten dotyka już nie tylko starsze, schorowane osoby, ale także młode i silne osoby. Paradoksalnie problemy z kręgosłupem występują zarówno w grupie osób pracujących ciężko, jak i u osób mających siedzący tryb życia. Jakie są rodzaje patologii kręgosłupa i jak je leczyć ?
Budowa kręgosłupa.
Do zrozumienia istoty danej choroby kręgosłupa musimy przynajmniej w stopniu minimalnym poznać budowę kręgosłupa.
Kręgosłup składa się z kilku odcinków i są to:
- odcinek szyjny- zawierający 7 kręgów,
- odcinek piersiowy- zawierając 12 kręgów,
- odcinek lędźwiowy- zawierający 5 kręgów,
- odcinek krzyżowy- 5 kręgów zrośniętych w kość krzyżową,
- odcinek ogonowy- 4-5 kręgów zrośniętych w kość ogonową.
Kręgosłup nie jest prostą kolumną – posiada naturalne wygięcia – co powoduje lepszą amortyzację. Wygięcie w przód to lordoza i występuje w odcinku szyjnym i lędźwiowym, natomiast wygięcie w tył to kifoza i znajduje się w odcinku piersiowym. Czasami w opisie zdjęcia RTG możemy zobaczyć „zniesienie lordozy szyjnej” oznacza to, że wygięcie kręgosłupa w tym odcinku do przodu z jakiegoś powodu się zmniejszyło.
Pomiędzy kręgami znajdują się krążki międzykręgowe (dyski). Charakterystyczne jest to, że im niżej położony odcinek kręgosłupa, tym większe i masywniejsze są także krążki. Zadaniem krążków jest z jednej strony amortyzacja obciążeń, z drugiej zaś zachowanie prawidłowej ruchomości kręgosłupa. Można je sobie wyobrazić jako poduszeczki powietrzne które pochłaniają wstrząsy i zapobiegają ścieraniu się kręgosłupa.
Krążek zbudowany jest z jądra miażdżystego położonego centralnie, oraz z pierścienia, który je otacza. To właśnie uszkodzenia pierścienia, oraz „wylewanie” się jądra powoduje ból i ograniczenie ruchomości (jest to tak zwane „wypadnięcie dysku”).
Choroby kręgosłupa.
Dyskopatia– to chyba najczęstszy problem powodujący bóle kręgosłupa. Jest to bardzo ogólne pojęcie odnoszące się do schorzeń w rejonie krążka międzykręgowego, potocznie zwanego dyskiem. W wyniku nieprawidłowego rozkładu sił dochodzi do uszkodzenia krążka i jego zwyrodnienia, co w dłuższym okresie może doprowadzić do ucisku na nerwy wychodzące z kręgosłupa, lub zwężenie kanału kręgowego.
Choroby dysku podzielić możemy na:
- Degeneracja krążka- to pierwszy etap. Krążek traci wodę, ściera się w pewnym stopniu i przestaje spełniać swoją funkcję. Pierścień włóknisty zaczyna pękać.
- Protruzja (wypuklina)- wpływa na zmianę obrysu krążka, ale bez przerwania pierścienia.
- Ekstruzja (przepuklina) – przerwanie pierścienia włóknistego i przemieszczenie się jądra poza krążek.
- Sekwestracja – sytuacja w której dochodzi do wypłynięcia i oderwania się jądra miażdżystego od krążka.
Osteofity. W momencie gdy dochodzi do „ścierania się” krążków międzykręgowych zachodzi większy nacisk na kręgi. Drażnione powierzchnie kostne są stymulowane i zaczynają wytwarzać narośla- osteofity. Powiększające się osteofity mogą powodować zmniejszenie otworu międzykręgowego, lub kanału kręgowego doprowadzając tym samym do ucisku na nerwy i naczynia.
Stenoza kanału kręgowego. Rdzeń kręgowy biegnie w kanale kręgowym zbudowanym z kręgów. Zwężenie kanału kręgowego to stenoza. Może do niej dochodzić poprzez przedostanie się tam fragmentu dysku (dyskopatia), lub poprzez wystąpienie narośli (osteofity).
Operacja kręgosłupa.
Obok klasycznej operacji kręgosłupa znajduje się operacja endoskopowa, która cechuje się mniejszym ryzykiem oraz krótszym czasem rekonwalescencji po zabiegu. W zależności od schorzenia kręgosłupa zabieg endoskopowy polega na wprowadzeniu endoskopu (specjalnej rurki z kamerą) w okolicę otworu międzykręgowego gdzie w przypadku dyskopatii dokonuje się resekcji fragmentów dysku objętego chorobą. W przypadku gdy fragmenty dysku migrują do światła kanału kręgowego, lub w niektórych przypadkach stenozy wykorzystuje się także dostęp przez więzadło żółte. Endoskopia różni się od klasycznej operacji kręgosłupa rozległością uszkodzonych tkanek. W klasycznej operacji trzeba wykonać większe nacięcie i dostając się do kręgosłupa trzeba przeciąż więzadła i mięśnie. Dużym plusem endoskopii jest właśnie ominięcie tych uszkodzeń, dlatego po zabiegu odczuwamy mniej bólu, nie jesteśmy na tak długi okres wyłączeni z życia, a także nie wymagamy tak obszernej rehabilitacji.
Pozostałe zabiegi na kręgosłupie.
Wertebroplastyka – stosuje się przy złamaniach kompresyjnych kręgosłupa, gdzie trzony zostają w wyniku urazu „zmiażdżone”. W zabiegu tym wprowadza się do kości cement mający na celu utwardzić dany krąg.
Laminektomia – stosowana w przypadku stenozy kręgosłupa –zmniejszenia otworu międzykręgowego- polega na poszerzeniu otworu.
Discektomia – usunięcie dysku międzykręgowego lub jego części.
Foraminotomia– to poszerzenie otworu międzykręgowego przez który przechodzą korzenie nerwowe i naczynia, które są uciskane.
Wszczepienie implantów – zastępujących dysk , często stosowane w operacjach przepuklin szyjnych.
Rehabilitacja po operacji kręgosłupa.
Zabieg operacyjny niesie ze sobą oczywiste konsekwencje dlatego po takim zabiegu należy przeprowadzić rehabilitację. Długość i rodzaj rehabilitacji uzależniony jest oczywiście od rodzaju zabiegu, a także od wielkości uszkodzeń spowodowanych przez patologię.
Najważniejszymi elementami rehabilitacji po operacji kręgosłupa są:
- Instruktarz ergonomii w czynnościach dnia codziennego. Pacjent powinien wiedzieć jakich pozycji unikać, a jakie mogą być zalecane. Powinien wiedzieć czy i kiedy może wrócić do pracy i jak może sobie ułatwić jej wykonywanie. Dla przykładu po zabiegu wycięcia fragmentu przepukliny nie wskazana jest pozycją zgięciowa – siedzenie- dlatego też można przeorganizować swoje miejsce pracy pracując na stojąco.
- Poprawiamy stabilność kręgosłupa. Kręgosłup stabilizowany jest przez więzadła i mięśnie, a nieprawidłowe napięcie (osłabione lub wzmożone) może powodować problemy z uciskiem na nerwy dlatego też przywrócenie prawidłowej siły mięśniowej jest bardzo ważne.
- Prawidłowa mobilność kręgosłupa. Każdy odcinek kręgosłupa ma do spełnienia pewne zadania – jeśli dany odcinek przestanie prawidłowo funkcjonować odbije się to na całym kręgosłupie.