Zespół pasma biodrowo-piszczelowego (ITBS) – objawy, przyczyny i leczenie
Zespół pasma biodrowo-piszczelowego (ITBS), znany także jako „kolano biegacza”, to jedna z najczęstszych przyczyn bólu bocznej części kolana u osób aktywnych fizycznie. Schorzenie to dotyczy głównie biegaczy długodystansowych oraz rowerzystów, ale może występować również u sportowców uprawiających triathlon, piłkę nożną czy narciarstwo. Objawy ITBS rozwijają się wskutek przeciążenia pasma biodrowo-piszczelowego (ITB), prowadząc do stanu zapalnego lub ucisku struktur w jego okolicy.
Przyczyny bólu pasma
ITBS jest schorzeniem przeciążeniowym, którego etiologia nie została jeszcze w pełni wyjaśniona. Wyróżnia się kilka głównych teorii opisujących jego mechanizm:
- Ucisk tkanek tłuszczowych i łącznych w głębszych warstwach ITB.
- Przewlekłe zapalenie kaletki biodrowo-piszczelowej.
- Tarcie pasma biodrowo-piszczelowego o kłykieć boczny kości udowej podczas powtarzalnych ruchów zgięcia i wyprostu kolana.
Powtarzające się obciążenia w trakcie biegania lub jazdy na rowerze powodują podrażnienie struktur pod ITB, co prowadzi do bólu i stanu zapalnego.
Czynniki ryzyka:
- Błędy treningowe:
- Nagłe zwiększenie intensywności treningów.
- Bieganie na pochyłych nawierzchniach lub z górki.
- Zbyt długie dystanse bez odpowiedniej regeneracji.
- Czynniki biomechaniczne:
- Kolana szpotawe (łukowate ustawienie nóg).
- Nadmierna rotacja wewnętrzna piszczeli.
- Nadmierna pronacja stopy.
- Osłabienie odwodzicieli biodra.
- Zaburzenia równowagi mięśniowej.
- Nieodpowiedni sprzęt:
- Zużyte obuwie sportowe.
- Zła konfiguracja roweru (np. zbyt wysokie siodełko).
Objawy ITBS
ITBS objawia się charakterystycznym bólem w bocznej części kolana, który z czasem nasila się i może znacząco ograniczyć aktywność fizyczną.
Typowe objawy:
- Ból w okolicy dystalnej części ITB, między kłykciem bocznym kości udowej a guzkiem Gerdy’ego.
- Ból związany z aktywnością fizyczną, szczególnie podczas biegania z górki, na wzniesieniach lub przy wydłużonym kroku.
- Przeskakiwanie w biodrze spowodowane przechodzeniem pasma ITB nad krętarzem większym kości udowej.
- Słyszalne trzaski podczas ruchu, szczególnie przy lądowaniu po skoku.
We wczesnych stadiach objawy pojawiają się pod koniec wysiłku fizycznego, ale w zaawansowanych przypadkach mogą występować już na początku aktywności, a nawet w spoczynku.
Diagnostyka ITBS
Rozpoznanie ITBS opiera się na dokładnym wywiadzie, badaniu klinicznym oraz – w razie potrzeby – badaniach obrazowych.
Wywiad:
- Liczba przebieganych kilometrów tygodniowo.
- Stan obuwia sportowego.
- Charakterystyka bólu: nasilenie, czynniki zaostrzające (np. bieganie z górki).
Badanie fizykalne:
- Test Renne’a: Pacjent wykonuje przysiad na jednej nodze do 60-90 stopni. Ból w bocznej części kolana wskazuje na ITBS.
- Test Noble’a: Nacisk na kłykieć boczny kości udowej podczas zginania kolana wywołuje ból w okolicy ITB.
- Test Obera: Ocena napięcia ITB. Niezdolność do przywiedzenia nogi w pozycji leżącej na boku wskazuje na nadmierne napięcie ITB.
Badania obrazowe:
- USG: Uwidacznia pogrubienie i zmiany w strukturze ITB. Może wykazać ruch ITB nad kłykciem bocznym.
- MRI: Wykrywa stan zapalny, płyn nad bocznym kłykciem oraz pogrubienie ITB.
Leczenie ITBS
Leczenie ITBS opiera się głównie na metodach zachowawczych i modyfikacji aktywności fizycznej.
1. Leczenie zachowawcze
- Modyfikacja aktywności:
- Odpoczynek od aktywności prowokujących ból.
- Stopniowy powrót do treningów po ustąpieniu objawów.
- Zmiana techniki biegu lub ustawienia roweru (np. obniżenie siodełka).
- Rehabilitacja ruchowa:
- Ćwiczenia rozciągające ITB i mięsień biodrowo-lędźwiowy.
- Wzmacnianie mięśni odwodzicieli biodra, np. mięśnia pośladkowego średniego.
- Masaż poprzeczny ITB w celu zmniejszenia napięcia.
- Fizykoterapia:
- Terapia falą uderzeniową.
- Laseroterapia.
- Ultradźwięki w celu zmniejszenia stanu zapalnego.
2. Leczenie farmakologiczne
- Doustne niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) w celu redukcji bólu i stanu zapalnego.
- Kortykosteroidy wstrzykiwane miejscowo w przypadku ciężkich objawów (stosowane ostrożnie).
3. Ortezy i wkładki ortopedyczne
Wkładki korygujące pronację stóp mogą pomóc zmniejszyć obciążenie ITB i poprawić biomechanikę chodu.
4. Leczenie chirurgiczne
W bardzo rzadkich przypadkach, gdy leczenie zachowawcze nie przynosi efektów, stosuje się interwencje chirurgiczne, takie jak uwolnienie pasma ITB.
Profilaktyka ITBS
Aby zapobiec nawrotom ITBS, zaleca się:
- Stopniowe zwiększanie intensywności treningów.
- Regularne rozciąganie mięśni biodrowych i ITB.
- Wzmacnianie mięśni stabilizujących biodra.
- Wybór odpowiedniego obuwia sportowego.
- Unikanie biegania na pochyłych nawierzchniach.
Podsumowanie
Zespół pasma biodrowo-piszczelowego to schorzenie, które może znacząco ograniczyć aktywność fizyczną, szczególnie u biegaczy i rowerzystów. Wczesne rozpoznanie i wdrożenie odpowiedniego leczenia zachowawczego pozwalają na szybki powrót do pełnej sprawności. Jeśli zmagasz się z bólem bocznej części kolana, skonsultuj się z fizjoterapeutą lub lekarzem specjalistą.
